Groepen sluiten, contracten opzeggen, geen rondleidingen meer…een gruwel. In de kinderopvang willen we álle kinderen kunnen opvangen en laten floreren. Onze branche is, ook na de coronacrisis, niet voor 1 gat te vangen. Alleen, het gat wordt wel steeds groter.
We hebben de afgelopen weken weer veel aandacht gevraagd voor het almaar oplopende personeelstekort. Diverse media hebben er aandacht aan besteed, ook in relatie tot de nieuwe plannen van het kabinet om 95% van de opvang “gratis” te maken.
Dé sleutelspeler bij de tekorten is het overheidsbeleid
De tekorten in Nederland hebben één gemeenschappelijke hoofdoorzaak: de vergrijzing. Door de vergrijzing zijn er steeds minder mensen om het werk te doen, terwijl er tegelijkertijd meer mensen nodig zijn om te zorgen voor onze ouderen.
Specifiek voor de kinderopvang zijn er echter twee andere belangrijke factoren: De wetgeving, en de toename van de vraag. Bij beiden speelt de overheid een sleutelrol.
De eisen in de wet IKK die vanaf 2019 gelden, zijn bepalende geweest voor de huidige krapte. Zoals Ed Buitenhek in zijn column in BBMP zo helder beschrijft, heeft de wet IKK tot gevolg gehad dat zo’n 10.000 extra banen nodig waren in de kinderopvang.
Voor de ongekende krapte die we over een paar jaar zullen ontmoeten, moeten we ook naar het overheidsbeleid kijken. De “bijna-gratis” kinderopvang die in 2025 ingaat zal leiden tot een toename van de vraag van 20-30 %. Daarvoor zijn 32.000 tot 50.000 extra mensen nodig. Bovenop de 4000 mensen die we nu nog zoeken. Laat het maar even op je inwerken. Hiervoor zijn kleine druppels op de gloeiende plaat echt niet voldoende.
Oplossingen voor de tekorten?
We zoeken allemaal naar oplossingen, en daarin zijn we ook goed – de mouwen opstropen past bij onze sector. We hebben de afgelopen jaren een enorme groei van medewerkers gerealiseerd, we zijn goed in het behouden van medewerkers voor de sector, er komen meer mensen uit aanpalende sectoren bij ons werken dan dat er daarheen vertrekken, er zijn fantastische trajecten opgezet door tal van organisaties om BBL-ers te laten instromen, we creëren combinatiebanen om mensen kansen te bieden op betere contracten, lanceren arbeidsmarktcampagnes – maar het lost het tekort niet op.
Iedereen 1 uurtje extra dan? Nee, helaas….
In de zoektocht naar de silver bullet klinken simpele en aansprekende oplossingen altijd goed: iedereen 1 uur extra werken en dan is alles opgelost, horen we sommigen zeggen. Goed, laten we dit rekensommetje eens loslaten op de kinderopvang. Mensen werken gemiddeld 25 uur per week in de kinderopvang en met 1 uur extra komt er dus 4% arbeidspotentieel bij. We zoeken echter zo’n 30% meer medewerkers! Pas als iedereen één dag in plaats van één uur extra gaat werken, komt er schot in de zaak.
Oplossingen met impact vereisen echte keuzes
Als alle praktische oplossingen slechts een druppel op de gloeiende plaat blijken, wordt het tijd om te zoeken naar oplossingen met daadwerkelijke impact. We ontkomen er dan niet aan om te kijken naar het overheidsbeleid. Er moeten keuzes worden gemaakt.
Kiezen we voor behoud van de huidige hoge kwaliteit? Dan kan een sterke toename van de vraag niet worden verwezenlijkt. Wat wel kan, is de kinderopvang toegankelijk maken voor de mensen die het meeste last hadden van de kinderopvangtoeslagaffaire en voor kinderen die het meeste baat hebben bij kwalitatief hoogwaardige kinderopvang: ouders met lage inkomens en kinderen in een kwetsbare positie.
Kiezen we voor een zwaar gesubsidieerde kinderopvang waarbij ouders met hoge inkomens gesponsord worden om hun informele opvang in te wisselen voor formele kinderopvang en daarmee de plekken bezet te houden voor kinderen die de opvang wellicht beter kunnen gebruiken? Dan moeten de kwaliteitseisen van de wet IKK teruggedraaid worden zodat we met hetzelfde aantal medewerkers, méér kinderen kunnen opvangen en zo voorkomen dat we terecht komen in de wachtlijstproblematiek uit de periode 2008-2010.
We hebben iedereen nodig
Welke keuze we ook maken, we hebben iedereen nodig. Alle aanbieders, profit en not-for-profit staan aan de lat. Ter linker zijde van het politieke spectrum worden echter de messen geslepen om nu eindelijk eens af te rekenen met dat vervelende ondernemerschap en de verguisde marktwerking. Niks keuzevrijheid voor ouders – maximale overheidsregulering is het perspectief. Het nieuwe stelsel met 95% vergoeding is de ideale stok om nu mee te slaan. De ronkende one-liners lonken: “met een vaste prijs en een winstcap vloeit er geen publiek geld weg”. Voor het gemak wordt vergeten dat de broodnodige capaciteitsuitbreiding in het verleden voor het grootste deel werd verzorgd door de for-profit aanbiedersdie de markt betraden.
We staan samen aan de lat, we hebben iedereen nodig en we moeten samen keuzes maken. Je kop in het zand steken, de feiten ontkennen om daarna maar te zien waar het schip strandt is niet de oplossing. Kinderen, medewerkers en ouders worden daarvan de dupe. Met het ontkennen van de uitdaging waarvoor we ons gesteld zien en de keuzes die we daarin moeten maken, zouden we hen allemaal keihard in de kou laten staan.
Emmeline