Neurobioloog Heidi Lesscher doet al jaren onderzoek naar de neurobiologie van gedrag en spel bij dieren en wat wij mensen daarvan kunnen leren. Dat kinderen steeds minder ruimte krijgen om te spelen is volgens Lesscher een rode vlag. ‘Er wordt te weinig gespeeld en dat heeft invloed op de ontwikkeling.’ Heidi sprak hierover op ons BK Speelruimte Event en Kinderopvang Totaal schreef er dit artikel over.
&nbsp;
&nbsp;

Dit artikel is afkomstig uit Kinderopvang Totaal magazine 
Door: Frida Noordzij
Spelen en gezond opgroeien zijn coherent; het een kan niet zonder het ander. Natuurlijk zijn er meer factoren van invloed op gezond opgroeien, zoals de sociaaleconomische status van het gezin maar ook ingrijpende levensgebeurtenissen, maar speelruimte staat letterlijk en figuurlijk onder druk. Dat stelt de Brancheorganisatie Kinderopvang (BK) die tijdens de International Day of Play op 11 juni 2024 het Speelruimte event organiseerde.

Wat is spel? 
Dr. Heidi Lesscher is neurobioloog en sprak tijdens het event over het belang van spelen, onder de noemer ‘Spelen is gezond opgroeien’. Maar wat is spel eigenlijk? Volgens Lesscher is spel:
<ol>
<li>Niet functioneel; het lijkt geen doel te hebben</li>
<li>Spontaan en plezierig, belonend en vrijwillig</li>
<li>Soms lijkt het op serieus gedrag, op volwassen gedrag, op seksueel gedrag, maar dat is het niet.</li>
<li>Herhalend: een kind wil iets steeds opnieuw spelen, zonder in stereotypen te vervallen</li>
<li>Vooral zichtbaar in de afwezigheid van stress en ziekte, ofwel: spel is een indicatie van welzijnLesscher heeft kinderen gevraagd wat spel voor hen betekent. Kinderen beschrijven spel vaak met woorden als “leuk”, “gezellig”, “vrij” en “lol”. Dit benadrukt dat spelen voor hen draait om plezier en vrijheid.</li>
</ol>
Spelen bij dieren 
Ook dieren spelen graag, zoals blijkt uit de experimenten die Lesscher doet met ratten. Wanneer ratten de mogelijkheid krijgen om te spelen, komen stoffen vrij in hun hersenen die ook vrijkomen bij belonende activiteiten zoals eten, sociaal contact en winnen bij gokken. Deze stoffen, waaronder endorfine, endocannabinoïde en dopamine, zijn cruciaal voor beloning en motivatie. Spel is dus een gedraging die evolutionair is vastgelegd, wat suggereert dat spel super belangrijk is voor de ontwikkeling van het jonge individu, stelt Lesscher. ‘Door te spelen vul je je rugzak met tools die je later nodig hebt om goed te kunnen functioneren in de maatschappij.’
Spelen helpt kinderen omgaan met hun eigen lichaam, vaardigheden en de wereld om hen heen. Door te spelen kunnen kinderen oefenen voor toekomstige uitdagingen en spel bevordert hun vermogen om met het onverwachte om te gaan. De beloning die kinderen uit spelen halen, motiveert hen om door te gaan met spelen.

Risico’s van niet kunnen of mogen spelen 
Lesscher wijst op de gevaren van speldeprivatie; wanneer mens of dier belet worden te spelen. Uit haar onderzoek blijkt dat ratten die niet hebben kunnen spelen, onaangepast sociaal gedrag vertonen en moeite hebben met een taak als die moeilijker wordt. Ze lopen een groter risico op verslaving, wat wordt gekenmerkt door een verlies aan controle. Spel heeft daarentegen een positieve invloed op de breinontwikkeling, met name op de prefrontale cortex; het voorste gedeelte van je hersenen. Een gebied in de hersenen dat belangrijk is voor cognitieve controle van gedrag en impulsbeheersing.
BK trekt aan de bel 
Kortom: kinderen zijn gebaat bij meer speelruimte en speelmogelijkheden. ‘Mijn kennis over spelen is toegenomen’, reageert BK-directeur Emmeline Bijlsma na afloop van de lezing door Heidi Lesscher. Bijlsma wijst op de literatuurstudie ‘Onvervangbare Jaren’ van wetenschapsjournalist Mark Mieras in opdracht van de BK, waarin het grote belang van spel duidelijk wordt. ‘Ik realiseer me nu meer dan ooit hoe belangrijk spelen is voor de ontwikkeling van kinderen.’ Bijlsma benadrukt dat Nederland achterblijft op het gebied van onderwijsprestaties en psychische gezondheid in vergelijking met andere Westerse landen. ‘Wij denken dat spel daar een belangrijke rol in speelt. Er is iets aan de hand en het wordt de hoogste tijd dat we in actie gaan komen.’

Dit artikel is integraal overgenomen uit Kinderopvang Totaal magazine

Heidi Lesscher: ‘Spelen is gezond opgroeien’Leden