‘Niets wordt alles’, maak ruimte voor eigen initiatief met Loose Parts Play

Wat zijn loose parts?
Loose parts zijn losse materialen die kinderen gebruiken in hun spel zoals dozen, doeken, pannen, emmers, touwen, kastanjes, zand en dennenappels. Geen klassiek speelgoed, maar alles wat ze in de wereld om hen heen vinden. Het zijn materialen die ‘niets’ zijn, maar alles kunnen worden.

Pleun Schaeffer van Speelmakers: “Een doek is de ene keer een fijn picknickkleed voor al je knuffels, de andere keer het dak van je hut. Door deze materialen als speelmateriaal in te zetten, geef je kinderen de ruimte om zelf keuzes te maken in hun manier van spelen. Ze gebruiken hun eigen creativiteit en fantasie. De mogelijkheden zijn dan eindeloos!”

Speelmakers geeft trainingen over Loose Parts Play en helpt organisaties om kinderen meer vrij, avontuurlijk en zelfgestuurd te laten spelen. “Spelen is iets dat kinderen altijd en overal doen. En dat spelen is eigenlijk gewoon ontdekken, nieuwsgierig zijn, experimenteren en op onderzoek uitgaan. Met de materialen die ze tegenkomen. Dat als begeleiders ondersteunen is waar Loose Parts Play over gaat. De rol van volwassenen is om het speelproces van kinderen te zien en te waarderen. En vooral om het spel aan kinderen te laten en je er niet te snel mee te ‘bemoeien’.”

Waarom spelen met loose parts op jouw locatie?
Pleun: “Loose Parts Play zorgt voor meer speelkansen voor kinderen. Zo is er veel ruimte voor eigen initiatief, kinderen bepalen zelf hoe het spel verloopt. Dat maakt ook dat kinderen veel meer betrokken zijn in hun spel. En met betrokkenheid bedoel ik dat kinderen helemaal opgaan in hun spel, in een flow zitten en de tijd even vergeten. Alsof er niks anders meer bestaat dan het hier en nu.

Werken met loose parts heeft ook voordelen voor de organisatie zelf. Zo is er meer variatie in het speelaanbod en kun je naast begeleide activiteiten ook vrij spel aanbieden. En naast speelgoed ook speelmateriaal. Bovendien is er minder voorbereid aanbod nodig door begeleiders, want je geeft meer ruimte aan zelfsturing van kinderen. Plus het materiaal is overal te vinden, het is vaak gratis en er is veel van.

Het spelen met loose parts draagt ook bij aan een duurzame wereld. Denk aan het hergebruik van materialen door van afvalmateriaal speelmateriaal te maken. Allerlei verzameld en hergebruikt materiaal heeft bovendien een grote herkenbaarheid voor kinderen: levensecht, verschillende structuren, gewichten en vormen. Al spelend ontdekken kinderen zichzelf en de wereld.”

Waarom is Loose Parts Play belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen?
Zeina Bassa van VeiligheidNL: “VeiligheidNL gelooft dat letsel voorkomen kan worden door kinderen te beschermen waar nodig en te versterken waar mogelijk. Een mooie manier om kinderen te versterken is door loose parts aan te bieden. Want kinderen krijgen dan de mogelijkheid om te experimenteren met verschillende vormen, hoogtes, snelheden, texturen, maten en gewichten, waardoor hun cognitieve en fysieke vaardigheden worden gestimuleerd.

Ze worden uitgedaagd om te ontdekken wat ze allemaal kunnen zonder dat voor hen besloten wordt wat wel en niet kan en mag. En dat is precies wat ze willen: zelf doen! Geef ze de ruimte en vrijheid om zelf te ontdekken en hun eigen grenzen te verleggen. En niet onbelangrijk: zo leren ze met risico’s om te gaan. Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar kinderen leren juist veilig te spelen door risico’s te nemen. En een bultje, schrammetje of een beetje troep hoort erbij.”

Kortom: Loose Parts Play heeft belangrijke speelwaarde. Zo bouwen kinderen spierkracht op, ontwikkelen motorische en sociale vaardigheden, leren diepte en snelheid inschatten en krijgen ruimtelijk inzicht. Daarnaast leren ze doorzetten, angsten overwinnen en het zelfvertrouwen groeit. Loose Parts Play helpt kinderen spelenderwijs klaargestoomd te worden voor de uitdagende situaties die ze allemaal nog gaan tegenkomen. Heel belangrijk dus, terwijl het in de loop van de jaren gewoon is geworden om te kiezen voor beschermen en hierdoor steeds minder ruimte te geven om te leren omgaan met risico’s. Wat uiteindelijk schadelijk is voor het opgroeiende kind.

Waarom is het zo belangrijk om Loose Parts Play op te nemen in beleid?
Denise Castano Rosario van Brancheorganisatie Kinderopvang: “Loose Parts Play opnemen in je beleid is belangrijk om het team mee te krijgen, een visie op te stellen, en een duidelijke koppeling te maken naar je speelbeleid. Ook voor lange termijn. Loose parts play gaat vooral werken als je je team, de kinderen en de ouders hierbij meeneemt.”

De wet IKK biedt ruimte voor risicovol spelen: pedagogisch medewerkers dienen kinderen tegen grote risico’s te beschermen en met kleine risico’s te leren omgaan. Een van de pijlers van de wet IKK is veiligheid en gezondheid. Deze heeft als motto: ‘Niet zo veilig als mogelijk, maar zo veilig als nodig!’ In het verplichte veiligheids- en gezondheidsbeleid van een kinderopvangorganisatie moet worden beschreven wat de voornaamste risico’s met grote gevolgen zijn en hoe deze worden beheerst, en hoe kinderen wordt geleerd om te gaan met risico’s met kleine gevolgen. De pedagogisch medewerkers moeten op de hoogte zijn van de inhoud van het veiligheids- en gezondheidsbeleid en het beleid aantoonbaar in de praktijk uitvoeren.

Denise: “Om als kinderopvangorganisatie aan de slag te gaan met Loose Parts Play, is het belangrijk dat deze manier van spelen verankerd is in het beleid. De organisatie kan Loose Parts Play goed in verband brengen met de vier pedagogische doelen: ontwikkel samen een visie op Loose Parts Play, beschrijf de pedagogische meerwaarde en stel uitgangspunten vast. Leg dit vast in het pedagogisch beleid. Dit vormt de onderbouwing voor ouders, collega’s en inspectie waarom de kinderopvangorganisatie hiermee aan de slag gaat. Beschrijf ook welke afspraken er worden gemaakt met de kinderen. De beschrijving en afspraken kunnen worden opgenomen in het veiligheids- en gezondheidsbeleid.”

Brancheorganisatie Kinderopvang, VeiligheidNL en Speelmakers maken deel uit van de werkgroep Loose Parts Play binnen het Platform Ruimte voor de Jeugd. De werkgroep Loose Parts Play wil meer aandacht voor deze waardevolle vorm van spel. Dat doen ze door middel van publicaties en presentaties tijdens bijeenkomsten van derden. Het doel is dat deze spelvorm onderdeel wordt van het speelbeleid van onderwijs, jeugdorganisaties en de overheid.