Vluchtelingen in de kinderopvang – welke dilemma’s kun je tegenkomen en hoe ga je ermee om?

Meteen nadat de oorlog in Oekraïne uitbrak en mensen in grote aantallen het land ontvluchtten, stond Europa – en ook Nederland – klaar om de ontheemde Oekraïense gezinnen met open armen te ontvangen. De bereidheid is groot. We voelen ons solidair met deze mensen en massaal bieden we onze hulp aan. En die hulp is hard nodig.

Er is ook een keerzijde. Mensen willen graag helpen maar vergissen zich vervolgens in wat het betekent om mensen in huis te nemen die ze niet kennen, die getraumatiseerd zijn en de taal niet spreken.

De eerste berichten staan al in de krant: goedbedoelde thuisopvang van Oekraïense vluchtelingen wordt na een paar weken beëindigd en vluchtelingen gaan terug naar de formele opvang.

Ook in de kinderopvang is de mouwen-opstroop-mentaliteit altijd goed vertegenwoordigd. Zelfs na twee jaar pandemie staan pm’ers op om in hun vrije tijd speelochtenden te organiseren voor gevluchte kinderen. De branche kinderopvang denkt in mogelijkheden en bezit de expertise kinderen emotionele veiligheid en nieuwe structuur te bieden. Het kind weer even kind te laten zijn, de ouders te ontlasten. Hartverwarmend en laten we dat vasthouden.

Maar…er zijn ook andere geluiden:

• Is er sprake van een wachtlijst en hoe ga je dan om met de komst van vluchtelingen?
• We hebben nu al geen personeel, hoe dan?
• Wie gaat de opvang betalen op de lange termijn ?
• Is er hulp in het onderwijs nodig vanuit de kinderopvang en hoe doen we dat?
• Wat als je als vraagouder vluchtelingen in huis hebt en je bezoekende gastouder dit niet ziet zitten (of andersom)?
• Wat doen we met het verdringingsvraagstuk van deze golf vluchtelingen t.o.v. de reeds bestaande vluchtelingen uit bijvoorbeeld Syrië, Afghanistan en diverse Afrikaanse landen?
• Hoe zit het met de (emotionele) veiligheid van alle kinderen als er getraumatiseerde, niet-Nederlands sprekende kinderen op de opvang komen? Klik naar artikel 2 uit de serie
• De kinderen uit Oekraïne zijn niet altijd gevaccineerd. Welke gevolgen heeft dit voor de opvang?
• Waar stopt wat de kinderopvang kan bieden; wanneer verwijs je door/schakel je andere instanties in?
• In hoeverre richt je je op integratie als je weet dat mensen snel terug willen keren?
• Kunnen vluchtelingkinderen beter in aparte nieuwkomersfaciliteiten opgevangen worden of in het reguliere circuit?

BK en BMK (en ook BOinK, Voor Werkende Ouders en Stichting Nysa) zijn in gesprek met de ministeries van SZW en OCW over o.a. deze vraagstukken. Er wordt in Den Haag hard gewerkt aan handreikingen voor diverse sectoren. Wij worden hier wekelijks op bijgepraat en zullen berichten zodra dit concreter wordt voor de kinderopvang.

Bezint eer ge begint
De kinderopvang kampt met een enorm personeelstekort. Door dit tekort en door twee jaar pandemie lopen pm’ers en managers op hun tandvlees. Een nieuwe crisis drukt extra op de sector. Tegelijkertijd zijn deze mensen op de vlucht voor oorlog. Ze zijn er en hebben hulp nodig. Soms kun je ook helpen door eerlijk aan te geven wat er niet kan. Wil je helpen? Wij geven deze tips:

1. Geen mogelijkheid tot structurele opvang maar wel helpen op een andere manier:
   1. Doneer goederen en/of geld
   2. Organiseer speelmomenten buiten de reguliere opvang om
   3. BSO-medewerkers kunnen helpen bij het nieuwkomersonderwijs
   4. Werk samen met concullega’s, misschien is een regionale coalitie een uitkomst
2. Wel mogelijkheid voor structurele opvang?
   1. Overleg met de gemeente; de gemeente heeft, in overleg met de veiligheidsregio, een regierol in de vluchtelingenopvang
   2. Wij hebben contactgegevens van een aantal leden die al ervaring hebben met de opvang van nieuwkomers en asielzoekerskinderen. Bel/mail ons en we brengen je in contact voor tips.
   3. Overleg met je stakeholders (o.a. ouders)
   4. Wees transparant in wat dit betekent voor je wachtlijst en de veiligheid op je opvang
3. Het lukt even helemaal niet
   1. Goed dat je het zegt. Soms moet je eerst goed voor jezelf zorgen en de basis op orde hebben. Wees hier transparant over naar je medewerkers en stakeholders.

Kansen?
Ja natuurlijk zijn er ook kansen. Het helpen van mensen in nood kan nieuwe energie en nieuwe mogelijkheden geven. Tussen de vluchtelingen zitten wellicht ook nieuwe arbeidskrachten die wel in Nederland willen blijven. En…wij zijn een ondernemende sector. Heb je een goed idee? Of staat jouw dilemma er niet tussen? Laat het ons weten.

Ondertussen werken BK en BMK aan een artikel waarin we voorbeelden van initiatieven voor vluchtelingkinderen (en hun in sommige gevallen hun ouders) vanuit de kinderopvang delen. Deze voorbeelden betreffen opvang binnen het reguliere systeem, een aanbod buiten het reguliere systeem en ondersteuning van het onderwijs. De voorbeelden zijn ter inspiratie voor kinderopvangorganisaties. Want hoe meer organisaties een vorm van kinderopvang kunnen bieden, hoe meer we in de behoefte van deze ontheemde gezinnen kunnen voorzien.