Loose Parts Play: zo start je morgen bij jou op de groep

Tekst: Werkgroep Loose Parts Play van het Platform Ruimte voor de Jeugd. Foto’s: Speelmakers.

Wat is Loose Parts Play?
Loose parts zijn losse materialen zonder vast doel, die kinderen op allerlei manieren kunnen gebruiken. Denk aan dozen, touwen, takken, stenen, tonnen, kleden of oude fietsbanden. Tijdens het spelen experimenteren en ontdekken kinderen zelf hoe zij materialen kunnen gebruiken door creativiteit en fantasie. Als volwassene ondersteun je het spel door te zorgen voor geschikte materialen en een omgeving waarin vrij spel en ontdekken centraal staan.

• Een emmer wordt een trommel, een kast of een helm.
• Een matras verandert in een boot, een hut of een glijbaan.
• Een tak is vandaag een wandelstok, morgen een toverstaf of een bouwpaal.

“Het is simpel, maar precies wat kinderen nodig hebben voor eigen initiatief.” (Pleun
Schaeffer, Speelmakers)

Waarom Loose Parts Play?
Loose Parts Play draagt op verschillende manieren bij aan de ontwikkeling van kinderen.

• Spelen met losse materialen stimuleert creatief en flexibel denken doordat er geen vaste
  regels of uitkomsten zijn. Kinderen kunnen de materialen op allerlei manieren gebruiken
  waardoor ze zelf proberen, ontdekken, verbanden leggen en inzicht krijgen in oorzaak en
  gevolg. Dit stimuleert de cognitieve ontwikkeling [2].
• Pedagogisch professionals zelf zien dat Loose Parts Play bijdraagt aan de sociale en
  emotionele ontwikkeling van kinderen. Kinderen overleggen: “Maak jij die plank vast? Ik
  zet de kist neer.”. Ze leren delen en onderhandelen over materialen en ze bedenken samen
  plannen en bouwen gezamenlijk iets nieuws.

  “Zo’n sloopzone van dozen en planken brengt kinderen bij elkaar. Ze leren overleggen en vinden samen uit.” (Denise Castano Rosario, Brancheorganisatie Kinderopvang)

• Met Loose Parts Play krijgen kinderen de kans om gevarieerd te bewegen; ze balanceren op
  een lat, zwaaien aan een touw en rollen over een matras. Dit kan mogelijk bijdragen aan de
  motorische ontwikkeling van kinderen, hoewel hier nog meer wetenschappelijk onderzoek
  naar gedaan moet worden.

  “Loose Parts Play is voor kinderen een hele leuke manier om in beweging te zijn en verschillende motorische vaardigheden te oefenen.” (Hilde Krajenbrink, Kenniscentrum Sport & Bewegen)

• Loose Parts Play is een goede manier om risicovol spelen te introduceren. Met de materialen
  kunnen kinderen uitdagend en avontuurlijk spelen en hun grenzen opzoeken en verleggen.
  Denk bijvoorbeeld aan het rijden van een helling op een meubelhondje. Dit geeft kinderen
  zelfvertrouwen, maakt hen veerkrachtiger en zorgt ervoor dat zij beter leren omgaan met
  risico’s.

  “Door kinderen zelf oplossingen te laten vinden met losse materialen, ontwikkelen ze zowel fysieke als cognitieve vaardigheden. Je ziet hun blik in een seconde veranderen: van zoeken naar doen.” (Zeina Bassa, VeiligheidNL)

• Loose Parts Play is een mooie invulling van de Wet IKK (Wet Innovatie en Kwaliteit
  Kinderopvang). Het is een concrete manier om pedagogisch beleid en veiligheidsbeleid te
  verbinden met de dagelijkse praktijk.

Aan de slag: concrete stappen voor de groep

1. Creëer een speelplek
   Zet een krat klaar of richt een hoek in met variatie: houten blokken, touwen, kleden, dozen, stenen. Begin klein, een paar materialen zijn vaak al genoeg.
2. Laat kinderen kiezen
   Geef de regie aan kinderen. Vraag niet: “Zullen we een hut bouwen?”, maar laat kinderen zelf bedenken wat en hoe ze spelen.
3. Observeer zonder sturen
   Kijk hoe kinderen bouwen, samenwerken en oplossingen verzinnen. Houd toezicht op veiligheid, maar laat los waar het kan.
   “Strak toezicht is niet nodig. Grijp pas in als de veiligheid echt in het gedrang komt.” (Zeina
   Bassa)
4. Faciliteer op afstand
   Stel vragen die uitdagen zonder de oplossing te geven: “Hoe krijg je die doos stabiel?” of “Welke plank kan je helpen?”
5. Reflecteer met het team
   Bespreek hoe jullie als team omgaan met kleine risico’s, botsingen of instabiliteit. Maak ook afspraken over hoe jullie ouders meenemen in deze visie.
6. Betrek ouders
   Laat ouders zien wat kinderen doen en vraag: “Wat valt op?”. Nodig ze uit om zelf loose parts mee te nemen of een keer mee te spelen. Zo groeit begrip en enthousiasme.

Praktische voorbeelden

• Buiten: Een lange plank op boomstammen wordt een balanspad. Kinderen experimenteren zelf, jij observeert en benoemt veiligheid waar nodig.
• Binnen: Een stapel kisten, doeken en knuffels wordt een hut of boot. Je hoort gesprekken, gelach, stilte en concentratie.
• KDV en BSO samen: Oudere kinderen sjouwen grote materialen, jongere kinderen helpen en leren mee. Zo ontstaat een natuurlijke leercyclus

Jouw eerste actie morgen

• Zet een krat neer met losse onderdelen
• Laat kinderen erin duiken
• Observeer zonder oordeel
• Benoem durf en veiligheid
• En vier een schrammetje als leermoment want vallen hoort bij groeien

Loose Parts Play is een vrije en uitdagende manier om kinderen te laten ontdekken en hun
creativiteit te stimuleren. Als pedagogisch professional zorg je zo voor de juiste materialen en
omgeving. Begin morgen al met het klaarzetten van die ene krat en geef kinderen de kans om
te groeien, te ontdekken en hun eigen speelkracht te ervaren.